BİZİM İÇİN REKLAM DEĞER ÜRETİRKEN HESAP VEREBİLMEKTİR...

BİR TARIM SEVDALISI, GÜRSU DEVECİ ARMUDU VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ

“Sökün eder, Kuşatır deli bahar,
Mecalsiz zamanları.
Dinginliğine inat toprağın,
Açar kançiçekleri,”
Necip Kahraman

Bir babanın oğluna bırakacağı en değerli şey bir armuttur. Türk meyveciliğinin şehinşahı Lütfü Deveci (1902-2008) oğlunun doğum haberini aldığında kendi bulduğu armuda oğlunun adını verdi. Artık bir armut çeşidimiz daha olmuştu; Ali Deveci. Aslında iki çeşit bulmuştu birine de kendi ismini verdi.  1912 yılında Manastır'ın Bitola şehrinde dünyaya gelen Deveci, yaşam serüveni ailesinin Samsuna yerleşmesiyle başladı. Eğitimine Cumhuriyetin tarım politikalarının şekillenmesinde önemli bir merkez olan Bursa Ziraat Okulu'na giderek; buradan birincilikle mezun oldu. İsmet İnönü’den Celal Bayar’a kadar tüm cumhuriyet kadrolarıyla tanışan, dostlukları olan Lütfü Deveci; tarıma ve meyveye olan aşkı onu tüm dünyada da tanınır hale getirdi. 1963 yılında Fransızlar tarafından dünyada meyvecilik alanında ekol olan 22 isimden biri olarak seçildi. Kurduğu 3 çiftlikte Avrupa'dan getirdiği şeftali, erik, elma, armut, çilek kültivarları yetiştirdi. 1.5 kilogram ağırlığında Deveci armudunu üretti. Yazdığı kitaplar hala Türk meyveciliğinin klasikleri arasındadır.  Yıllar sonra Gürsu Deveci Armudunun ününü duyan Lütfü Deveci Gürsu Ağaköy’ü ziyaret eder. Ağaköylülerin 2 kilo 867 gramlık armut yetiştirdiğini gören Deveci: “Dünyanın en verimli ovalarını gezdim ama Ağaköy’deki toprak yapısını hiçbir yerde görmedim”  der.  Kendi bulduğu armut çeşidinin bir ilçenin kaderini değiştirdiğini görmenin gururunu yaşar.

Osmanlının payitahtı Bursa’nın bir ilçesi olan Gürsu Osmanlı sivil mimarisi ve tarihi çınar ağaçları ile Türk tarımsal üretiminin en önemli ilçelerinden biridir. Armudun başkenti olan Gürsu bereketli topraklarında yetiştirdiği Deveci armudu ile pazarda pozitif olarak ayrışmaktadır.

Bugün Gürsu Deveci Armudu 10.000 dönüm arazide (500.000 adet ağaç)  800 üretici tarafından;10 köyde (Adaköy, Ağaköy, Canbazlar, Dışkaya, Ericek, Hasanköy, İğdir, Karahıdır, Kazıklı, Kumlukalan) ve 3 merkez mahallede (Kurtuluş, İstiklal, Zafer) üretimi yapılmaktadır

Özellikle Ağaköy, Kazıklı, İğdir ve Karahıdır köylerinde yoğun olan Deveci Armut bahçeleri; baharla birlikte açan kan çiçekleriyle bölgeyi bir renk cümbüşüne çevirir. Meyvecilik geleneği olan Gürsu’nun pazarlama iletişimi için gerekli olan yeniden konumlandırma ihtiyacı bu tarımsal geleneğinde saklıdır.

Dünyada ve Türkiye’de Armut Üretimi

Dünya armut piyasasına baktığımızda yaklaşık olarak yılda 24 milyon ton üretim yapılmaktadır. Bunun 17 milyon tonu ile Çin birinci sırada yer alırken, 661 bin ton ile ABD ikinci, 595 bin ton ile Arjantin üçüncü, 531 bin ton ile Türkiye dördüncü sıradadır. En büyük ithalatçı ülkeler ise Rusya Federasyonu 220 bin ton ile ithalatta ilk sırada yer alırken, Endonezya 217 bin ton ile ikinci sırada, 164 bin ton ile Almanya üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye ise üretimde toplam 260 bin hektar alandan; 90,5 bin dekar alanla Bursa ilk sırada yer alırken, 43,9 bin dekarla Antalya ikinci, 6,4 bin dekarla Elazığ üçüncü sıradadır. Türkiye yaklaşık 545 bin ton armut üretimiyle net ihracatçı bir ülke konumundadır. Bu üretiminin Bursa 223 bin ton ile ilk sırada yer alırken; Antalya 66,2 bin ton ile ikinci, Çanakkale 13,6 bin ton ile üçüncü sıradadır. Bu veriler ışığında Gürsu Deveci Armut üretimi ise yaklaşık 45 bin tondur. Gürsu ovasının bereketli topraklarında yetişen bu armut aromatik yapısıyla gün geçtikçe Pazar derinliğini artırmaktadır. Buna bağlı olarak bahçe sayısı her yıl artış göstermektedir. Öyle ki Gürsu ovasında 35 bin dönüm meyve yetiştirilen alanın 25 bin dönümü armut bahçeleridir.

Gürsu Deveci Armudu’nun Coğrafi İşaret Yolculuğu

Tescil sahibi olarak Gürsu Ziraat Odası girişimiyle 8 Ocak 2019 tarihinde başvurusu yapılan Gürsu Deveci Armudu: 10 Ekim 2019 yılında 454 No’lu coğrafi işaretimiz menşe olarak Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiştir. Coğrafi sınırları Bursa - Gürsu ilçe sınırlarıdır.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Gürsu Deveci Armudunun çeşidi,  Pyrus Cumminus türüne ait Deveci armududur.  Çiçek çukuru derindir.  Meyve büyüklükleri iri ve çok iri arasında değişir. Gürsu Deveci Armudunun meyve yüzeyi hafif girintili çıkıntılı olup, şekli basık ve alt kısmı geniştir. Gürsu Deveci Armudunun güneş gören kısmı hafif pembemsi olmak üzere, zemini sarımtırak renge sahiptir. Dış kabuğu ince, meyve eti beyaz, parlak ve gevrek olan Gürsu Deveci Armudu bol sulu ve şekerlidir. Asitliği düşüktür. Yeme olumunda fazla yumuşamaz.

Gürsu Deveci Armudunun  ağaçları orta kuvvette büyür ve yayvan olarak gelişir. Kışlık armut çeşididir. Ekim ayının ikinci ve üçüncü haftalarında olgunlaşır ve toplanır. Gürsu Deveci Armudu,  oldukça sert  ve dayanıklı bir armuttur. Depolama süresi çok uzundur.

Bursa Ovası  Uludağ  ve  Katırlı  dağlarından  taşınan  alüvyonlarla  oluşmuş  bir  çöküntü  havzasıdır.  Deniz seviyesinden yüksekliği 155 m’dir. Yıllık ortalama hava sıcaklığı 14,4 °C, toprak sıcaklığı 16,6 °C’dir. Yağışın 711 mm olduğu ova,  özellikle doğuda Gölcük mevkii  ile  batıda  Deliçay  arasında  kalan  göl  depozitlerinin  etkisi  ile organik madde ve bitki besin elementleri yönünden zengin  bir yapıya sahiptir.  Gürsu Deveci Armudu geçirgen, derin,  sıcak ve organik madde miktarı yüksek toprakları  tercih  eder.  Bursa Ovası toprakları Gürsu Deveci Armudunun talep ettiği toprak yapısındadır.

Bursa Ovasının Gürsu bölgesi iklimi ılımandır. Yaz yağışlarının ve Gemlik Körfezinden buharlaşan suyun, karayel ve gün batısı rüzgârlarıyla Uludağ istikametine taşıması  neticesinde,  ovada yetişen ürünlerin atmosferik nem ihtiyacı  karşılanır.  Bu sayede ürünler, yaz güneşinin yakıcı etkisinden  de  korunmuş olur.  Gürsu  Deveci Armudu, düzenli çiçek açabilmek için mutlaka kış dinlenme döneminde 0-7,2 °C arasında 1.000–1.500 saatlik soğuklamaya ihtiyaç duyar. Eğer bu ihtiyaçlar karşılanamazsa, çiçeklenme düzensiz olur veya çok az gerçekleşir. Gürsu ilçesinde kışların aşırı soğuk geçmemesi  nedeniyle  kış  soğukları  riski  azdır.  Ancak  önlem  olarak  gübreleme  ve  sulama programlarının  dikkatli  bir  şekilde  planlanması  gerekir.  Deveci armut çeşidi  birçok  bölgede  yetişmesine  karşın, bölgenin iklimsel özellikleri sayesinde  lezzet, kabuk inceliği, meyve iriliği, açık zemin rengi, meyve eti parlaklığı ve düşük asitlik seviyesi gibi kendine has özellikler kazanmıştır.

Gürsu  Deveci  Armudunun  meyve  eti  sertliği  ve  suda  çözünür  kuru  madde  miktarı  yüksektir.  Bu sayede meyveler uzun süre muhafaza edilebilir ve hasat sonrası teknolojilerle uyumludur. Gürsu Deveci Armudunda tat ve aromayı etkileyen toplam fenolik madde içeriği yüksektir. Fenolik özellikleri sebebiyle yavaş olgunlaşır ve gittikçe hoş bir aroma kazanır.

Gürsu Deveci Armudunun Biyokimyasal Özellikleri

Gürsu Deveci Armudunda tanımlanan aroma bileşeni sayısı 25 adet olmakla birlikte, bunların önemli bölümü ester bileşenleridir.

Gürsu Deveci Armudunun Üretim Metodu:

Gürsu Deveci Armudu kültür armudu olduğundan tohumla ve çelikle üretimi mümkün değildir. Bu nedenle Gürsu Deveci Armudu,  fidanı değişik özellik taşıyan anaçlar üzerine aşı yapılarak üretilir. Bodur ve yarı bodur anaçlardan BA29, MC, Queens A ve OHF333 önerilir. Klasik anaç olarak yabani armut kullanılır.

Bahçe Tesisi

Gürsu Deveci Armudu fidanları dikilmeden önce iyi bir toprak hazırlığı yapılmalıdır. Kapama meyve  bahçesi yapılacağı zaman mutlaka sağlıklı,  ismine doğru  aşılı ve bir yaşlı genç fidanlar  kullanılır.  Fidanlar arası gerekli mesafe;  anaç olarak BA29 ve Queens  A kullanılıyor ise 4,00x1,25 m, MC kullanılıyor ise 3,50x0,50 m, OHF333 kullanılıyor  ise  4,50x2,00  m,  yabani  armut  anaç  olarak  kullanılıyor  ise  5,00x5,00  m  olmalıdır.   Bu aralık ve mesafeler, toprak  şartlarına  ve  uygulanacak  olan  kültürel  işlemlere  göre  d eğişebilir.  Dikim budaması yapılan fidanların aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde aralık ve şubat ayları arasında dikilir. Dikim sırasında bahçede sağlıklı bir tozlanma ve döllenme için mutlaka aynı dönemde çiçek açan çeşit karışımlarına yer verilmelidir.

Kültürel İşlemler

Toprak İşleme: Toprağın kış yağışlarından yüksek oranda faydalanması amacıyla bahçeler sonbaharda hasat işlemi tamamlandıktan sonra toprak frezesi veya diskaro ile yüzeysel olarak işlenir. İlkbaharda uyanma başlamadan önce toprak yabancı ot mücadelesi için diskaro ile fazla derin olmayacak şekilde işlenir.

Sulama:  Bahçeler,  Gürsu  koşullarında  mayıs  ayı  başından  eylül  ayı  ortasına  kadar,  bodur  ve  yarı  bodur ağaçlarda damlama, klasik ağaçlarda spring yöntemiyle sulanır. Haziran ayının ilk haftası itibari ile 7-10 günde bir az  sulama  yapılır.  Gürsu  Deveci  Armudu  kışlık  bir  çeşit  olduğundan  fazla  sulama  gerektirmez.  Aksi  takdirde depolama ömrü azalır.

Gübreleme: Ahır gübresinin yanında kompoze gübreler sonbahar toprak işlemesi ile birlikte, azotlu gübreler ve diğer gübreler ise ilkbahar ve  yaz dönemlerindeki toprak  işleme zamanında uygulanır. Gübreleme, damlama sulama sistemiyle de uygulanır. Verilecek olan gübre miktarlarının belirlenmesinde toprak analiz sonuçları dikkate alınır.

İlaçlama: Gürsu Deveci Armudu ağaçlarında görülen en önemli hastalık ve zararlılar; armut ateş yanıklığı, karaleke, memeli pas, meyve iç kurdu, armut yaprak piresi, armut psillası ve kabuklu bitlerdir. Hastalık ve zararlılara karşı Tarım ve Orman Bakanlığının erken uyarı sistemine göre belirtilen miktarlarda zirai mücadele yapılır.  Genç bahçelerde yabancı ot mücadelesinde dikkatli ilaç kullanılmalı, ağaçlar ilacın etkisinden korunmalıdır.

Budama ve Meyve Seyreltmesi: Dikilen anaç çeşitlerine uygun budama sistemleri uygulanır. Ağaçların erken meyveye yatması için şekil budaması sırasında fazla kesimden kaçınılmalıdır. Gürsu Deveci Armudu ağaçlarında kaliteli ürün elde etmek, ağaçların bakımı, meyvelerin hasadı, hastalık ve zararlılar ile mücadele vb. teknik işleri kolaylaştırmak amacıyla her yıl düzenli olarak dinlenme periyodunda verim budaması yapılır. Ürünün çok olduğu yıllarda Gürsu Deveci Armudu ağaçlarında meyve seyreltmesi yapılır. Bir huzmede en fazla iki meyve kalacak ya da 20-30 yaprağa bir meyve düşecek şekilde haziran ayı sonu ile temmuz ayı başında meyveler henüz küçükken fazla olanları koparılır.

Hasat İşlemleri

Hasat: Gürsu Deveci Armudunda yıllara göre değişmekle birlikte, çiçeklenme nisan ayının ikinci ve üçüncü haftasında gerçekleşir, büyüme ise nisan ayının dördüncü haftasında başlayarak ekim ayının ilk haftasına kadar sürer. Eylül ayı sonları ve ekim ayının ilk yarısında hasat yapılır.

Hasat zamanının belirlenmesinde; meyve kabuğunun zemin rengi, meyvenin daldan kopma durumu, meyve eti sertliği ve şekerlenme oranı göz önünde bulundurulur. Gürsu Deveci Armudunda hasat olum döneminin çok iyi belirlenmesi ve buna göre hasada başlanması önemlidir. Çünkü Gürsu Deveci Armudunda hasat olumu ile yeme olumu farklı değildir. Hasat zamanını belirlemek için armut ikiye bölünür, çekirdek rengi siyahlaşmışsa hasat zamanı gelmiş demektir. Eylül ortası itibari ile çekirdek kontrolü yapılmaya başlanır. Hasat sırasında meyve sapı ile birlikte toplanır.

Elle daldan koparılan Gürsu Deveci Armudu, 10-15 kg’lık kovalara doldurulur. Kovalardan 20-25 kg’lık kasalara aktarılırken boylama yapılır. Meyve etinin sertliğinden dolayı meyveler kasalara üst üste dizilebilir.

Depolama:  Kasalanan Gürsu Deveci Armudu soğuk hava depolarına gönderilir.  Soğuk hava deposunda Gürsu Deveci Armudu dışında hiçbir meyve bulundurulmaz. Soğuk hava deposu tamamen doluncaya kadar depo 5 °C ile 6 °C sıcaklıkta, %80-90 nispi nem oranında sabit tutulur. Daha sonra kademeli olarak depo sıcaklığı iri boy meyvelerde  2 °C’ye,  daha  küçük  meyvelerde  4 °C’ye  düşürülür.  Meyveler  depolarda  8  ay  kadar  kalabilir. Olgunlaşmasını tamamlayan ve kendine has aromasını kazanan Gürsu Deveci Armudu piyasaya sürülür. Soğuk hava deposunda yeterince  olgunlaşmayan meyveler,  yeme  olumuna  gelebilmeleri  için  depo  dışında  2-3  gün  ortam sıcaklığında bekletilir.  Meyveler yağmur altında kalmayacak şekilde kapısı ve penceresi açık bir yerde istif yapılarak bekletilir. Piyasaya arz edilmeden önce meyvenin gerekli tat ve olgunluk seviyesinde olması gerekir.

Pazara Hazırlama: Kasalar içeresinde ambalaj evlerine getirilen meyvelerden sağlamlık, şekil, renk ve kalite kriterlerini sağlamayanlar ayıklanır. Sonra meyveler, iriliklerine göre sınıflara ayrılır ve  ambalajlara yerleştirilir. Gürsu Deveci Armudu; ekstra, birinci sınıf ve ikinci sınıf olmak üzere üç kalite sınıfına ayrılır. Meyvelerin her üç kalite sınıfında da minimum şartlara sahip olması gerekir.

Gürsu Deveci Armudunun Kalite Sınıflandırılması:

Ekstra Sınıf: Bu sınıftaki Gürsu Deveci Armudu üstün kalitede olmalıdır. Renk ve şekil olarak meyveler çeşidin  tipik  özelliklerini  taşımalıdır.  Türünün özelliklerini belli edecek düzeyde,  parlak  görünümlü  olmalıdır. Ambalajlamadaki sunum ve kalitenin korunması, ürünün genel görünüşünün etkilenmemesi koşuluyla çok küçük yüzeysel kusurlar kabul edilebilir.

1.Sınıf:  Bu sınıftaki Gürsu Deveci Armudu iyi kalitede olmalıdırlar.  Renk ve şekil olarak türün tipik özelliklerini taşımalıdırlar.  Ambalajlamadaki sunum ve kaliteyi korumak, genel ürün görünüşünü etkilememek şartıyla şekilde ufak kusurlar, meyvenin dış görünüşünün %10’unu aşmamak kaydıyla lekeler, yüzeysel ezilme izleri kabul edilebilir.

2.Sınıf: Bu sınıfa,  daha üst sınıflardaki kalite tanımlamalarına uymayan, fakat yukarıda belirtilen  koşulları yerine getiren  Gürsu  Deveci Armutları girer. Meyvede yer alan kusurlar, meyvenin esas karakteristik özelliklerini muhafaza edebileceği seviyede olmalıdır. Hafif şekil bozuklukları, meyvenin yüzey alanının beşte birini geçmeyen lekeler, yayılmayacak hafif kuru bereler kabul edilebilir.

Gürsu Deveci Armudu ve Pazarlama İletişimi

Pazarlamanın öykülemesi ile pazarlama iletişiminin öykülemesi arasındaki fark bir anlamıyla marka iletişimini doğurur. Satış dinamikleriyle kendi içinde devinim yaratan bir ürün tarihsel gelişiyle kendine pazarlamada bir öyküleme oluşturur. Burada üründen beklenen tüm parametreleri karşılayan marka pazarlama sorunları yaşamadığı gibi pazar derinliği de elde eder. Bu sürecin kırılma noktası ise üreticilerin/markaların/firmaların ürün ya da hizmete katma değer yaratma isteğidir. Bu bağlamda Gürsu Deveci Armudu’nun diğer bölgesel deveci armutlarından pozitif olarak ayrışması için pazarlama iletişim araçlarını etkin olarak kullanmasına bağlıdır.  Dünyanın en büyük armut üreticilerinden biri olan ülkemizin; ihracatta on ikinci sırada olması bir yana armut üreticisi olmayan Hollanda’nın ikinci büyük ihracatçı olması arasındaki derin fark ürüne kattığı katma değerle ilintilidir.

Coğrafi işaretli ürünlerin seğmente olduğu günümüzde; Gürsu’nun tarihsel öykülemesi ile Deveci armudunun öykülemesi arasındaki bağın güçlendirilmesi onu farklı bir noktaya taşıyacağı açıktır. Tarihinin her döneminde sebze ve meyve üretimi yapan Gürsu; bu özelliği ile kadim bir tarım geleneğine sahiptir. Meyvecilik gibi karmaşık bir tarım faaliyetini sürdüren Gürsu çiftçileri bu tarım geleneğini eko turizm gibi gelişen yeni tüketici trendleri ile taçlandırdıklarında yeni bir pazarın kapısını da aralamış olacaktır. Baharla birlikte meyve çiçeklerine bürünen Gürsu; sürdürülebilir etkinlik yönetimi ile yeniden konumlanmalıdır. Tarihsel geçmişine Lütfü Deveci’yi de eklemiş bir Gürsu; hem ona minnet borcunu ödemiş hem de marka değerine yeni bir öyküleme katmış olur.

Kemal ÇİFÇİ

Reklam ve Marka Danışmanı
Coğrafi İşaretler Derneği Genel Sekreteri
Kasım 2022 - Akpınar – Ankara