BODRUMUN NAZLI KIZI Coğrafi İşaretli Ürün Olarak Bodrum Mandarini
Bodrum körfezinden esen rüzgarlarla saçlarını dağıtan kızın adı Bodrum Mandarini’dir. Nazlıdır sıcağı ve nemi sevmez serin iklim ister. Bu özellikleriyle de sadece Akdeniz ve Ege iklimlerinin keşişim noktası olarak mikro klima özellik gösteren Bodrum yarımadasında yetişir. Mineral zengini kireçli toprakları seven Bodrum Mandarini verim ve kalitesini (renk, tat, aroma) diğer bölgelerde yetişen mandarinlerden ayrılmaktadır.
Bodrumlu tarihin babası Heredot’un yazdığına göre Dor’lar tarafından kurulan Halikarnassos 1415 yılına kadar Rodos Şövalyelerine kadar ki tarih kesitinde; Karya, Leleg, Megera, Pers, Roma, Bizans uygarlıklarına ev sahipliği yapmıştır. Beş bin yıllık tarihi olan Bodrum en parlak dönemini ise M.Ö. 353 yılında Karya bölgesinin başkenti olunca yaşamıştır. Dünyanın yedi harikasından biri olan Mausoleum bu dönemde Kral Mausolos‘un anısına karısı olan Artemisia tarafından yaptırılmıştır. 1522 yılında ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı İmparatorluğuna katılan Bodrum her dönem kültürlerin beşiği olmuştur. Verimli toprakları, denizden kaynaklanan lojistik üstünlüğü ve kalesiyle alınması ve geçilmesi gereken bir nokta olmuştur Bodrum herkes için. Bugün dünyanın en önemli turizm destinasyonlarından biri olmasının altında belki de bu arkaik ruh yatmaktadır.
Bodrum Mandarinini Türkiye’de yetişen mandarinlerden ayıran en önemli özellik ise kendine özgü kokusudur. Kolay soyulan kabuğu ve kabuğundaki eterik yağlar onu benzersiz kılmaktadır. Formu ise küçük-orta irilikte ve yassıdır. Kolay soyulur. Olgunlaştığında (kasım sonu- aralık ortaları) açık sarı veya turuncu portakal renkli olan kabuğu, ince ve hafif pürüzlüdür. Portakal rengi olan meyve eti gevrek, oldukça sulu, hoş kokulu ve lezzetlidir. Bodrum Mandarini Bodrum İlçesi Turunçgil Üretici Birliği tarafından 2011 yılında 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında KHK’ dayanarak 162. coğrafi işaretli ürünümüz olarak “menşe adı” ile tescil edilmiştir. Tescil belgesinde belirtildiği gibi coğrafi sınıfları Bodrum Yarımada’nın Ortakent – Yahşi, Bitez, Gümüşlük, Turgutreis, Gündoğan, Konacık, Göltürkbükü beldeleri ve bu beldelere bağlı köylerdir.
Bodrumda Yetişen Mandarin Tip/Çeşitleri
Bodrum Mandarini Öncelikle bir noktaya açıklık getirmek gerekiyor sanırım yaygın kullanım olan mandalina değil mandarin’dir doğrusu. İkinci önemli nokta ise Bodrum mandarini bir çeşit değil tiptir. Bu teknik açıklamalardan sonra biraz bilimsel bilgi vermekte fayda var. Bodrum Mandarini meyveleri küçük-orta iriliktedir ve yassı şeklidir. Meyvenin sap dibi kısmında oluklar bulunur. Olgunluk döneminde açık sarı veya turuncu portakal renkli olan kabuğu, ince ve hafif pürüzlüdür. Meyve ayrıca albedo kırılması denilen fizyolojik bozulmaya duyarlı ve puflaşmaya eğilimi yüksektir. Kabuğu kolay soyulur ve kabuktaki eterik yağlar nedeniyle kendisine özgü çok hoş bir kokuya sahiptir. Dilim duvarları orta sıkıdır ve portakal rengi olan meyve eti gevrek, oldukça sulu, hoş kokulu ve lezzetlidir. Türkiye koşullarında ortalama meyve ağırlığı 87.6 gr, meyve uzunluğu 52.65 mm, meyve genişliği 60.78 mm’dir. Çekirdek sayısı meyve başına 19 adet civarında olup, suda çözülebilir kuru madde oranı %9.74, titre edilebilir asit miktarı %1.23 olup, suda çözülebilir kuru madde oranı/asit oranı 7.69’dur. Olgunluk döneminde usare miktarı %42.35’dir. Meyve kabuğu orta ince kalınlıkta olup kabuk kalınlığı 3.22 mm’ dir. Meyve kasım ayında sararmaya başlar, aralık ayı sonunda olgunlaşır. Meyve çok hızlı bir şekilde aşırı olgunluğa gelir, hızlı bir şekilde puflaşır, suyunu kaybeder ve asitlik azalır. Olgunluk döneminde, nemli koşullar varsa çok hızlı bir şekilde puflaşma görülür. Olgunlaştıktan sonra ağaç üzerinde uzun süre kalmaz, dökümlere duyarlıdır. Taşıma ve depolamaya pek elverişli değildir.
Bodrum Mandarinin Bitkisel Özellikleri
Ağacı yavaş büyür ve orta iriliktedir. Oldukça sık taç yapısına sahiptir ve hemen hemen dikensizdir. Dal sayısı çok fazla, ince, boğum araları kısadır. Söğüt yaprağına benzer çok küçük dar yaprakları vardır. Soğuğa dayanıklı, çok verimli ve mutlak periyodisite gösterir. Tozlanma ve döllenme özelliği iyi olduğundan dolayı çok iyi bir baba çeşittir. Normal olarak ağaçlar 3 yaşından itibaren meyve vermeye başlar. Gövde kalınlığı 10-12 yaşlarına geldiğinde 20 cm kalınlığa ulaşabilir.
Satsuma (Citrus Unshi) Mandarini Çeşidi İhracat potansiyeli yüksek olmasından dolayı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Rize mandarini olarak da bilinen Satsuma mandarini 1900 lü yılların başlarında Japonya'dan Batum üstünden Türkiye'ye gelmiştir. Verimi yüksek ve kötü hava koşullarında bile düzenli verim alınması onu diğer çeşitlerden ayırmaktadır. Olgunlaştığında sarı - turuncu renklerinde ve hafif pürüzlüdür. Kabuk meyve etine çok sıkı bağlı değildir kolay soyulur. Çekirdek sayısı azdır. Erkenci bir türdür, ekim ayında olgunlaşmaya başlar ve ağaç üstünde kalınım süresi azdır. Genelde kuzey rüzgarının olmadığı kısımlarda, güney ve güneye bakan kesimlerde yetiştirilir. Ekonomik yaşı 40-60 yıl arasındadır. Ağaç başına verimi 90 kilo civarındadır.
Klemantine (Citrus Reticulata) Mandarini Çeşidi Cezayir'de doğal mutasyon veya melezleme sonucunda elde edilmiş bir çeşittir. Ülkemize 1936 yılında İtalya'dan getirilmiştir, daha çok Akdeniz bölgesinde yaygın olarak yetiştirilir. Meyve kabuğu koyu portakal renginde, hafif pürüzlü görünümdedir. Kabuğun meyve etine bağlılığı orta sıkıdır. Fakat kolay soyulabilir. Diğer mandarinler kadar puflaşma göstermez. Meyve eti koyu portakal renkte, gevrek, sulu ve aromalıdır. Verimli bir çeşittir, periyodisite eğilimi azdır. İyi verim elde etmek için bahçe içerisinde yeterli miktarda tozlayıcı çeşit konulması veya hormon uygulaması yapılması gerekir. Soğuğa oldukça dayanıklıdır. Klemantin mandarini erkenci bir çeşit olup, meyveleri Ekim ayı sonu - Kasım ayı ortalarında olgunlaşır. Bodrumda az da olsa bu çeşide rastlanmaktadır.
Bodrum Mandarini ve Pazarlama İletişimi
Coğrafi işaretli ürünlerimizin markalaşmasında en avantajlı bölgelerimiz şüphesiz turizm bölgelerimizdir. Farkındalık yaratmanın en etkin yolu markalaşmada dokunmaktır. Ürün ne kadar uzak ve ulaşılmaz ise satış ve pazarlama etkinlikleriniz o kadar maliyetli olur. Bu temel kuralı yıkmanın ve yumuşatmanın birçok yolu ve yöntemi olsa da hedef kitlenin ürünle buluşması kadar sonuç odaklı bir çözüm yoktur. Bu bağlamda hasat ve bahçe gezim etkinlikleri ürünleri tanıtmanın en kestirme yoludur.
Bodrum Mandarini’nin farkındalık öyküsü ise 2006 yılında Bodrum İlçesi Turunçgil Üretici Birliği’nin kurulması ile başlıyor. Birlik bugün pazarlama iletişimi bağlamında tüm süreçlerde yer almanın yanında gelenekselleşen Bodrum Mandarin Festivalini de organize etmektedir. iktisadi işletmesinde ise sade gazoz, mandarinli gazoz, mandarin suyu, kolonya, marmelat, reçel çeşitleri, ve endüstriyel bir ürün olan mandarin yağı üretmektedir. Bu gelişimler yerel girişimciler eliyle de mandalina dolması, mandalinalı baklava, mandalinalı dondurma, mandalinalı peynir üretilerek yerli ve yabancı bodrumseverlerin tüketimine sunulmaktadır. Bu özelliği ile yöresel ürün ve tatların yabancı misafirlerimize sunumu/sunulması noktasında farklı birçok imkanı da içinde barındırmaktadır.
Coğrafi İşaretli Ürünler ve Turizm İlişkisi
Türkiye’nin belki de ilk turizm bölgesi olan Bodrum turizmle 1960’lı yılında tanışır. Küçük bir sahil kasabasından bugün tüm yarımada da bir turizm endüstrisini oluşturmasında kendini dünyada doğru konumlandırmasına borçludur. Bu tarihsel süreç yazının sınırlarını aşmakla birlikte; seksenli yıllarda özellikle Halikarnas Disko ve Barlar Sokağı geleneği ile eğlencenin başkenti olmuştur Bodrum. Masmavi koylarının yanına birde mavi Bodrum gecelerini ekleyen kasaba günün yirmi dört saatinin yaşandığı bir turizm cennetine dönüşmüştür. Bugün Bodrum yarımadası tek başına dünya turizminde önemli bir olgudur. Marka konumlandırmada temel ilkeleri el yordamıyla bulsa da Bodrum bugün her seğmente turist için vazgeçilmez bir lokasyondur. Bölgesel olarak tek rakibi İspanya/İbiza adasıdır demek sanırım yanlış olmaz. Coğrafi işaretli ürünlerin turizmle ilişkisi ise otantik ve egzotik olmasının ötesinde bir turizm etkinlik yönetimidir. Turistlerin deneyim yaşama isteği çeşitlilik gösterse de coğrafi işaretli ürünlere odaklanmış tematik festivaller yoluyla hem farkındalık oluşumuna hemde katma değeri yüksek ürünlerin gelişimine zemin hazırlamaktadır. Bu bağlamda Bodrum mandarini bahçeleri sahip olduğu lokasyon avantajını iyi değerlendirmelidir. Unutulmamalıdır ki çağdaş insan toprağa dokunmak istiyor.
Bodrum Mandarini üstüne son sözler
Pazarlama iletişimi, konumlandırma ve kurumsal kimlik sorunlarına odaklanmış Bodrum Mandarini lokasyon olanakları ile bir dünya markası olma yolunda en avantajlı coğrafi işaretli ürünlerimizden biridir. Biliyoruz ki narenciye ürünlerinin dünyadaki talebi bir yana onlardan üretilen gıda ürünleri farkındalık yaratma noktasında raflarda kendine her zaman yer bulabilmektedir. Bodrum Mandarini turizm sektörüne inovatif ürünler ürettikçe marka değeri her zaman artacaktır.
Bodrum Mandari’nini bekleyen en büyük tehlike ise üretim alanlarının yapılaşma tehdidinin yanında bölgede narenciye üretiminin Dalaman, Köyceğiz ve Ortaca’da yoğunlaşmasından dolayı büyük ürün alıcılarının bu bölgelere yoğunlaşmasıdır. Bu durum bir dezavantaj gibi görünse de bunu avantaja çevirmek mümkündür. Coğrafi işaretli ürünler zaten endüstriyel ürünlere dönüşmediği/dönüşemediği için değerlidir. Özel ve biricik olmanın avantajlarını koruyan bu alanda üretim geleneğini sürdüren ve bunu pazarlama iletişimi ile destekleyen dünyadaki örneklerine baktığımızda bu çıkarımın doğru olduğu görülecektir. Bodrum Mandarini birçok coğrafi işaretli ürünümüzde beklediğimiz kırsal kalkınmayı destekleyici rolü onda beklemek yersizdir. Zaten az olan üretim miktarı ve alanı ile Bodrum’da yetişen diğer mandarin çeşitlerinin Bodrum Mandari’ni bahçelerine evrilmesi stratejik bir karar olmasının yanında uzun vadede doğru bir karar olacağı kanaatindeyim. Çünkü Bodrum yarımadası kendi kalkınma dinamiğini turizme odaklamış ve bu alanda marka geleneği olan bir bölgedir. Bu bağlamda mandarini de bu konumlanmayı destekleyen/destekleyecek nazar boncuğudur. Yapılacak tüm etkinlik yönetimlerinde yer alması/korunması/kollanması gereken Bodrum’un en önemli değeridir.
Kemal ÇİFÇİ Marka Danışmanı / Coğrafi İşaretler Derneği Gen. Sekreteri
Not:Bu Makale Bodrumlu Çiftçi Diplomat Sayın Ömer Aras’a adanmıştır.
Kaynak: -http://www.tarimkutuphanesi.com/TURUNCGIL_CESITLERI_00642.html
-Bodrum Mandarini Tescil Belgesi
Beni Takip Edin