Felsefenin ve tasavvufun yurdu Anadolu’nun kültürel derinliğinin altında hoşgörü, insan sevgisi ve samimi güleç insan kavramları vardır. Bu topraklarda hoşgörünün adresi Mevlana, insan sevgisinin adresi Hacı Bektaşi Veli ve felsefece gülmenin adresi ise Nasrettin Hace’dir. Hepimizin bildiği ve gündelik akışımızda denediğimiz ‘ya tutarsa’ boş bir gülmece sözcüğü değil; dünyanın en bereketli ve zorlu coğrafyasında yaşayanların ‘risk algısını’ içerir. Olmaz denilen şeylerin olduğu, olur denilen şeylerin geciktiği bir tarihi vardır Anadolu’nun. Bilimin ve araştırmaların mikro düzeye indiği çağımızda hala keşfedilenlerle insanlığı şaşırtmaya devam etmektedir Anadolu.
Posof Elması’na geçmeden önce biraz yöre hakkında bilgi vermekte fayda var. Serhat şehrimiz Ardahan Anadolu’nun uç beyidir. Hem coğrafyası hem de tarihi böyle yazılmıştır. Urartu toprakları olan şehir tarih sahnesinde sürekli el değiştirmiş ve bundan dolayı tarihi kaleler, kuleler ve tabyalarla doludur. Bir kültür coğrafyası olan bölgede Hurri, Urartu, Kimmer, İskit, Pers, Sasani, Bagratlı, Bizans, Selçuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Moğol, Gürcü, Osmanlı ve Rus askeri ve sivil mimari örnekleri ile doludur. Ardahan’nın bir ilçesi olan Posof’u en iyi tanımlayacak kavram ise yeşile doymak sanırım. Kuytu bir vadinin yamacında kurulan Posof’u Kura nehrinden bağımsız düşünemeyiz. Kura nehri havzası bölgenin iklim yapısına da etkisi büyüktür. Doğu karadeniz iklim özelliklerini göreceğimiz Posof yer yer köknar ve ladin ormanları ile kaplıdır. Gürcistana sınır bu şirin ilçemiz tam bir göller ülkesi tam 13 gölü bulunan Posof gölleri içinde barındırdığı balık çeşitliliği ile sportif balıkçılık içinde bir cennet.
Yukarıda kabaca özetlenen Posof’u farklı ve özel kılan ise sadece ilçede ve 9 köyünde yetişebilen Posof / Badele elmasıdır. Yüz elli yıllık anıt bir ağacı da olan elmanın mayhoş bir tadı vardır. Kokulu olan bu elma bulunduğu ortamı kokusuyla hemen sarar. Endemik bir tür olan Posof Elması içerdiği yüksek oranlardaki antosiyanin, antioksidan ile bir şifa kaynağıdır. Yörede yetişen 26 çesit elma içinde en özeli olan Posof / Badele Elması coğrafi işaretli ürün olduktan sonra yörede ciddi bir farkındalık oluşturmuş. Üretici sayısının artmasında kaymakamlığın fide dağıtımı da etkili olmaktadır.
Posof Elması orijinal genotipinden yetiştirilecek fidanların çiftçilere dağıtılması amacıyla Ardahan Üniversitesi, Posof Belediyesi ve Doğu Anadolu Projesi (DAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan Posof-Yurtbekler Köyü Meyvecilik Projesi" hayata geçirilmiştir. Posof Elma türünün korunması ve yaşatılması için hazırlanan bu 40 dönümlük uygulama bahçesi eğitim ve üretim sahası olmasının ötesinde ülkemizdeki bio çeşitliliğinde korunmasına katkı sağlayacaktır.
Posof / Badele Elmasının Coğrafi İşaret Yolculuğu
Tescil sahibi olarak Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası girişimiyle 17 Kasım 2017 tarihinde başvurusu yapılan Posof Elması: 22 Nisan 2019 yılında 429 nolu coğrafi işaretimiz menşe olarak Türk Marka Patent Kurumu tarafından tescil edilmiştir.
Bir Coğrafi İşaret Olarak Posof / Badele Elmasının Ayırt Edici Özellikleri
Posof Elması / Badele Elması, içi kırmızı uruset elma çeşidinden elde edilir. Badele, Posof ilçesinin meyve bahçeleri ile ünlü olan bugünkü adıyla Türkgözü köyünün eski adıdır. Posof Elması olarak da tanımlanan Badele Elmasının ilk defa bu köyden çıktığı bilinir. Posof Elması / Badele Elmasının diğer elmalardan farkı, temel olarak ürünün doğal ve beşeri faktörlerinden kaynaklanmasıdır. Doğal faktör coğrafi sınırın mikroklima iklim özelliklerin sahip olması, beşeri faktör ise aşılama ile diğer kültürel işlemlerdeki bilgi ve birikimdir.
Posof Elması/Badele Elmasının antosiyanin ve toplam fenolik madde içeriği ile antioksidan kapasitesinin yüksek olması, ayrıca meyve kabuğunda olduğu gibi meyve etinde de yüksek oranda antosiyanin bulunması nedeniyle antioksidan aktivitesini arttırıcı olması ürünün ayırt edici özelliğidir.
Posof Elması / Badele Elmasının fenolik madde içerikleri meyve kabuğunda 578,7 mg/100 g ve meyve etinde 112,2 mg/100 g’dır. Posof Elması / Badele Elmasının meyve kabuğunda antosiyanin içeriği en yüksek 49,1 mg/100 g, meyve etinde ise 35,9 mg/100 g’dır.
Posof Elması / Badele Elmasının fiziksel özellikleri:
Posof Elması / Badele Elmasının ağırlığı 58,34 - 172,62 g, yüksekliği ve çapı 4,5 - 7 ve 8,5 - 5 cm arasındadır. Posof Elması / Badele Elması, diğer sofralık elmalara göre biraz daha basık bir görünüme sahiptir Diğer bir morfolojik özellik çiçek çukurunun normal elmalara göre çok az olması ve neredeyse çiçek çukurunun yüzeyle aynı hizada olmasıdır. Tam olgun Posof Elması / Badele Elmasının dış kabuk rengi koyu kırmızı (şarap kırmızısı renkte), iç meyve eti kırmızı ve meyvesi tatlıdır. Daha az olgun meyvede dış kabuktaki renk yeşil-kırmızı ve meyve eti ise açık kırmızı ve tadı ekşidir. Posof Elması / Badele Elmasının; kırmızı renk yoğunluğu kabuğa doğru daha yoğun ve çekirdek yuvasına doğru ise daha açık renkte dağılım gösterir.
Üretim Metodu:
Posof ilçesinde elma üretim metodu, diğer elma üretim metotlarından farklı olmamakla birlikte kuşaklar boyu aktarılan geleneksel yöntemlerle elma yetiştiriciliği devam etmektedir. Posof ilçesinde yetişen yabani elma ve yabani armut ağaçlarına yarma ve kakma aşılama yapılmakta olup hayvansal gübre kullanılır. Ayrıca gübreleme nedeni ile aşılanan ağaç diplerinde yetişen yabani otlar, sezon boyunca çapalanır. Posof ilçesinde yetişen yabani elma ve yabani armut ağaçlarının anaç tür olması sayesinde elma ağaçlarından birkaç kuşak boyunca verim alınabilir. Bununla birlikte Posof ilçesinde ekilen zirai ağaçlara yapılan aşılamalarda da ürünün ayırt edici özellikleri değişmez.
Coğrafi sınır içerisinde arazi yüzey topografyasının çok hafif düzeyde mikro rölyefe sahip olduğu bahçelik alanlarda, sert çekirdekli meyveler uzmanı tarafından seçilen ağaçlardan alınan aşı kalemleri Eğridir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsüne ya da uygun görülen bir kuruma gönderilerek ve burada uygun anaç türleri üzerine aşılama yapılarak üretilir. Fidanlar 5m X 3m aralıklı olarak dikilir.
Aşılama zamanı nisan ayı ortasında başlayıp, ağustos ayı ortasına kadar sürmektedir. Aşılama yapılan ağaçtan yaklaşık bir yıl içerisinde ürün alınmaktadır.
Yetişkin ağaçlardan elde edilen Posof Elması / Badele Elması, en geç ağustos ayının sonu ile eylül ayının başında hasat edilir. Hasat edilen elmanın ayırt edici özelliklerine bağlı olarak soğuk ve nemli koşullarda depolanır.
Posof / Badele Elması ve Pazarlama İletişimi
Yöre konumlandırmaya iyi bir örnek olan Ardahan bölgesi geniş alpin çayırlıklarında ve ormanlarında 85’i endemik yaklaşık 1500 bitki türü ile kendine özgü bir eko sistemdir. Son dönemde kentli insanın doğa özlemini giderecek bu coğrafya doğru stratejik hamle ve kavramlarla eko-turizminin göz bebeği haline gelmesi işten bile değildir. Bu makalenin sınırlarını aşan doğa ve kültürel mirasıyla Posof ve hinterlantı bütüncül bir yaklaşımla ele alındığında coğrafi işaretli ürünlerin kırsal kalkınmaya efektif etkisinin örneği olacaktır. Doğru kurumsal kimlik ve konumlandırmayla Posof Elması yöre açısından hem üretim hem de taşıyıcı tarımsal bir değer olarak marka kimliğine ulaşacaktır.
Pazarlama açısından biriciklik ürün ve hizmetlerin markalaşmasında büyük avantaj sağlar. Bu noktada tekil kavramlara yola çıkmak konumlandırma ve tüketicinin kütüphanesinde kalmak için teknik bir ayrıntı olarak tescilde Posof / Badele olarak yer almış olsa da pazarlama iletişimi açısından Posof kavramı yeterlidir. Doğru stratejik kavram içeriği ve özelliklerine sahip Posof Elmasının özel tasarım ambalajı ile satılması onun marka algısına ciddi katkı sağlar. Üretim miktarının düşük olması onun sadece özel günler ve anlar için pazarlama yapılmasın da olanak vermektedir. Bu noktada üreticilerin ve tescil sahibinin iletişim olanakları gözden geçirilmelidir. Posof bu değerli coğrafi işaretini yapılacak etkinlik yönetimiyle hem kırsal kalkınma sorunu çözecek hem de turizm potansiyelini harekete geçirecektir. Farklı eko-turizm dalları için büyük potansiyele sahip Posof keşfedilmeyi bekleyen inci tanesidir.
Günümüzde her şeyin mikro düzeye indiği üretim ve tüketim zincirinde; Posof Elma’sı ilçenin ekonomik çıkışıdır. Sadece elmaya odaklanmış bir Posof dünyadaki (Fransa, İtalya, Çin) diğer örneklerde olduğu gibi elmasına odaklandığında bir başarı öyküsü yaratabilir. Posof tüm üretim ve insan kaynaklarını bereketli topraklarına yönlendirdiğinde bir elma endüstrisi yaratacaktır. Posof elmasının sirkesi, saf meyve suyu vs. başlayacak inovatif ürünleri ile başlayacak üretim zinciri, onu alanında biricik yapacaktır. Marka iletişim araçları ile desteklenen ‘öyküleme’ ile bir coğrafi işaretli ürün bu coğrafyanın kaderini değiştirecektir.
Kemal ÇİFÇİ Marka Danışmanı
Coğrafi İşaretler Derneği Genel Sekreteri 10 Mart 2020 Ankara-Öveçler
Kaynak:
-Posof Elması -Badele Elması Coğrafi İşaret Tescil Belgesi -Ardahan Yürüyüş Parkurları – Serka Kalkınma Ajansı 2012
Beni Takip Edin