‘Evlerine varamadım gazelden Sokağına çıkamadım güzelden Sever idim kız ben seni ezelden’ Geyve Türküsünden
“Tan ağırırken kervanın gözcüleri yavaş yavaş herkesi uyandırmaya başladı. Yolun uzunluğundan bir çeşme başına konaklayan kervan artık yeni bir güne hazırlanıyor. Beypazarı’dan alınan kuru bitmeye yüz tutmuştu. Sabah yemeğine yamaklar bazlama, aşçıbaşı ise çorba yapmak zorundaydı. Bir iki saate onca adam doyduktan sonra yükler yeniden develere yüklenip akşama Geyve’de olacaklardı. Her sonbaharda yaptıkları gibi buradan birkaç deve yükü ayva yükleyip İstanbul’a doğru yola çıkacaklar. Şamdan bu yana geçtikleri her yerde yük alan yük bırakan kervan artık gelecek baharı bekleyecekti.” Kadim zamanlarda böyle olurdu bu işler.
İstanbul, Gebze, İzmit, Geyve, Taraklı, Göynük, Nallıhan, Ankara İpekyolu sayesinde bu topraklar her zaman uygarlığın taşıyıcı ana damarlarından bir olmuştur. Bu damar ise gücünü üstünde yaşattığı uygarlıklardan alıyor. Sakarya’nın bir ilçesi olan Geyve ise yaklaşık altı bin yıllık tarihi ile bu geçmişin en iyi taşıyıcılarından birisidir. Geyve’nin bu tarihsel derinliğinde Geyve ayvasının da büyük bir etkisi vardır. Çünkü ayvanın anavatanlarından birisi de Anadolu’dur.
Dünya ayva üretiminde 190 bin tonla dünya birincisi olan ülkemizi sırasıyla Çin, Özbekistan, Fas ve İran takip etmektedir. Bu noktada ilginç verilerden biri ise; Çin’in Türkiye’ye göre 7 kat fazla ayva dikili alanlarına sahip olmasına rağmen, dünya lideri değildir. Türkiye dünya ortalamasının yaklaşık 3,6 katı ayva verimine sahip ve dünya sıralamasında İsviçre’den sonra ikinci sırada iken Çin, dünya ortalamasının çok altında ve en son sıralarda yer almaktadır. Dünyadaki ayva ihracatının yaklaşık %90’ı Türkiye, Hollanda, İspanya, Yunanistan ve Avusturya’dan oluşan beş ülke tarafından yapılmaktadır. Türkiye dünyanın en büyük ayva ihracatçısı konumunda olup dünyadaki ayva ihracatının %41,4’ü Türkiye tarafından yapılmaktadır. Dünyada en çok ayva ithal eden ülke ise yaklaşık %20’luk pay ile Rusya’dır.
Bir antioksidan deposu ve kalp damar dostu olan Geyve Ayvası yaklaşık 2000 üretici ile yılda 60 bin ton üretilmektedir. Coğrafi sınırları içerisinde 475 bin ağaçla Geyve coğrafyası bahar aylarında beyaza, sonbaharla birlikte ise sarıya boyanmaktadır. Köy yollarında düşsel bir yolculuk yapmak istiyorsanız bu aylarda mutlaka Geyve’de olmalısınız.
Geyve Ayvası’nın Coğrafi İşaret Yolculuğu
Coğrafi sınırları Geyve ilçesi olan Geyve Ayvası Sakarya Ticaret Borsası’nın girişimiyle 2 Ağustos 2017 tarihinde başvurusu yapılan Geyve Ayvası: 17 Haziran 2020 yılında 500 no’lu coğrafi işaretimiz menşe olarak Türk Marka ve Patent Kurumu tarafından tescil edilmiştir.
Bir Coğrafi İşaretli Ürün Olarak Geyve Ayvası’nın Ayırt Edici Özellikleri:
Kültüre alınması oldukça eski meyve türlerinden biri olan ayvanın MÖ 650 yıllarında yetiştirildiği ve anavatanının Kuzey-Batı İran, Türkistan ve Anadolu olduğu bilinmektedir.
Geyve Ayvası, Sakarya ilinin Geyve ilçesinde yer alan Geyve Ovasında yetiştirilmektedir. İklim şartları, rüzgâr alımı, toprak yapısı, Sakarya Nehri kenarında yer alması, alınan güneş ışığının yönü, uygun bahçe kurulumu ve beceri sahibi çiftçilerce uzun yıllardır üretilmesi, Geyve Ayvasına ayırt edici özelliklerini kazandırmıştır. Geyve Ayvası, şeker asit oranı dengesi nedeni ile boğuculuk ve tıkanıklık hissi vermemesiyle piyasada bilinmektedir. Diğer ayva çeşitlerinden farklı olarak Geyve Ayvasının çiçek çukuru derinliği ve açıklığı yüzeye yakındır. Bu özelliği dış görünüşünü pazarlama açısından değerli kılmaktadır. Dış görünüş bakımından dikkat çekici parlak sarı renge sahiptir.
Geyve Ayvası sulu ve sert meyve yapısı, tadındaki şeker asit oranındaki denge nedeniyle tat analizlerinde yüksek değerler almıştır (10 üzerinden 7-8). Özellikle diğer ayva çeşitlerinde karşılaşılan boğucu meyve yapısı Geyve Ayvasında görülmemekte olup, sulu yapısı yemeyi kolaylaştırmakta ve tüketici talebini artırmaktadır.
Geyve ilçesinde ayva ağaçları 40-60 yıl kaliteli ve düzenli ürün vermektedir. Geyve Ovası; kuzey-güney yönünde Geyve İlçesi Alifuatpaşa köyünden başlayıp, Bayat köyüne kadar Sakarya nehrinin doğusunda kalan kuş uçuşu 20 km lik bir hat boyunca uzanır ve tamamı Sakarya nehrinden sulanan, verimli, Türkiye ortalamasına nispetle alçak, az meyilli, düz ve derin topraklara sahiptir. Geyve Boğazı diye adlandırılan bölgenin rüzgârlarına maruz kalan mikroklima özelliğiyle Geyve Ayvası için ideal koşulları sağlayan ovada yıllık ortalama sıcaklık 4,6 °C ile 22,6 °C arasında, ortalama yağış 30 mm ile 97 mm arasında değişmektedir. Geyve yöresinde yıllık soğuklama süresi 1900 saatin üzerindedir.
Sakarya nehri havzasında yer alan Geyve arazisi genellikle alüviyal verimli topraklardan oluşmaktadır. Tuz ve kireç oranı düşük ve toprak reaksiyon sınıfı (pH) hafif alkalidir. Toprak yapısı killi tınlı bünyede olup organik maddece zengindir. Tekstürü ince tanecikli strüktürü ise orta seviyededir. Drenaj problemi yoktur. Su tutma kapasitesi normal seviyededir. Toprağı oluşturan toprak parçalarının büyüklüğü yeterli ve bu parçaların birbirine bağlanma oranı iyidir. Alınabilir Fosfor, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum miktarı Geyve Ayvası meyvesinin besin ihtiyaçları için ideal seviyededir.
Sakarya ilinin Geyve ilçesinde yetişen ayvanın üç çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; Eşme, Ekmek ve Limon çeşitleri olup, bu üç çeşit de Geyve Ayvası olarak bilinirliğe ve üne sahiptir. Yörede ağırlıklı olarak Eşme çeşidi ve bunun isimlendirilmemiş farklı tipteki mutantları ile az miktarda Ekmek ve Limon ayvaları yetiştirilmektedir.
Meyve özellikleri:
• Tür/cins/familya: Geyve Ayvası; Ayva (Cydoniavulgaris), Rosales takımı, Rosaceae familyası, Pomoideae alt familyasının Cydonia cinsi içinde yer almaktadır.
• Çiçeklenme: Geyve Ayvası çiçekleri hermafrodit (çift cinsiyetli), 5 çanak, 5 taç yaprağı, 15-20 erkek organ ve 5 parçalı dişi organdan oluşur. Kendine verimlidir. Geyve ekolojik koşullarında çiçeklenme ilkbahar aylarında Mart ayının son haftası ile Nisan ayının ortalarına kadar gerçekleşir.
• Yapraklar: Yapraklar elips şeklinde ve alt yüzü tüylü, üst yüzü hafif tüylü ve kenarları düzdür.
• Meyveler: botanik olarak yalancı meyve (yenen kısım çiçek tablasının gelişmesi ile oluşur) yapısındadır. Meyveler iri, yuvarlak ve oval şeklindedir, olgun meyve parlak ayva sarısı renktedir, meyve eti lezzetli ve suludur.
• Tohum: Meyvenin ortasında 5 karpel, her bir karpelde döllenme durumuna göre 2-14 tohum bulunur.
• Hasat Zamanı: 1 Ekim-10 Kasım • Tomurcuk Patlaması: 20 Mart • Çiçeklenme Başlangıcı: 28 Mart • Tam Çiçeklenme: 5 Nisan • Çiçeklenme Sonu: 9 Nisan • Tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen süre (gün): 178-219 • Çiçek Rengi: Beyaz, Pembemsi beyaz • Meyve Rengi: Parlak sarı
Geyve Ayvasının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri:
Kriter
Değer
Meyve boyu (mm)
92,9 ± 13,6
Meyve çapı (mm)
87,3 ± 11,2
Meyve iriliği (mm³)
89 ± 11,6
Meyve ağırlığı (g)
392 ± 75,6
Meyve şekil değeri
(kg/cm³)
1,07 ± 0,08 (oval, yuvarlak)
Meyve eti sertliği
6,7 ± 0,8
Suda Çözünür Kuru
Madde (%)
13,8 ± 1,2
Titre edilebilir asitlik
(%)
0,027 ± 0,017
Geyve Ayvası’nın Üretim Metodu:
Geyve Ayvası üretiminde genel ayva üretim teknikleri kullanmakla birlikte aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Bahçe Kurma: Dikdörtgen dikimde 6x5 veya 6x6 m aralık ve mesafelerle dikilirler. Verilecek olan aralık -mesafeler toprak tipine ve yetiştirme sistemine göre değişiklik gösterir. Dikim budaması yapılan fidanlar aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde ılıman iklimlerde Kasım – Ocak ayları arasında dikilmeleri tavsiye edilir. Daha soğuk olan bölgelerde ise fidan dikimi dondan etkilenmemesi adına Şubat ve Mart aylarında yapılmalıdır. Yetiştiriciliği yapılan ayva çeşitlerinin çoğu kendine verimli olduğu için tek bir çeşitten kapama ayva bahçesi kurulabilir. Geyve Ayvası bahçeleri kapama türü (tek çeşit ürün veya karışık olmayan bahçe) bahçelerdir. Bahçe kurulurken rüzgâr yönü ve planlaması çok mühimdir. Don olmaması için, hava sirkülasyonu olması ve rüzgârın bahçeyi tarayıp geçmesi, sıra aralarından gitmesi, ayva için çok önemlidir.
Toprak İşleme: Kapama ayva bahçelerinde toprak işlemesi yapılırken dikkat edilecek en önemli nokta toprağı derin sürmekten kaçınmaktır. Ayva kökleri yüzlek ve toprak yüzüne yakındır. Sürme derin yapılırsa kökler çok fazla kesilerek ağaçlar bundan zarar görür. Bahçelerin biri baharda biri de yaz başlarında sürülmesi yeterlidir. Sadece aşırı boylanmış olan otlar biçilir veya özellikle ağaç altlarında yabancı ot ilaçları ile düzenli bir mücadele yapılır. Yarı-örtülü veya geçici örtülü toprak işlemede ise bahçede toprak işlemenin uygun olduğu ilkbahar ve yaz aylarında işleme yapılır. Sonbahar ve kış aylarında ise bir kez toprak işleme yapılır veya hiç yapılmaz. Özellikle genç bahçelerde yabancı ot ilacı kullanırken dikkatli olunmalı ve ağaç gövdeleri ilacın etkisinden korunmalıdır. Aksi takdirde genç ağaçların gelişmesi bundan olumsuz etkilenir.
Sulama: Geyve kapama ayva bahçelerinde yazı kurak geçen yerlerde, sulama yapılır. Ağaçların sağlıklı bir gelişme gösterebilmesi, düzenli ve kaliteli meyve elde edebilmesi için mutlaka sulamaya ihtiyaç vardır. Sulama sırasında aşırı sudan ve sulama suyunun ağacın gövdesine değmesinden kaçınılmalıdır. İmkânlar ölçüsünde damlama veya mini-yağmurlama sistemleri kurulmasında fayda vardır. Salma ve karık sistemi sulamalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Su bulunmayan yerlerde ayva bahçeleri ancak yeterli yağış alan ve yağışların iyi dağılmış olduğu yerlerde kurulabilir.
Gübreleme: Tüm meyve bahçelerinde olduğu gibi ayva bahçelerinde de dengeli ve düzenli bir gübreleme yapmak için mutlaka her yıl toprak ve üç yılda bir yaprak analizleri yapılmalıdır. Yapılan analizlerin sonucuna göre de bahçenin gübre ihtiyacı belirlenmelidir. Verilecek olan kimyasal gübreler ağaçların taç iz düşümü içerisine ama asla gövdeye ve köklere temas etmeyecek şekilde uygulanmalıdır. Bitkinin daha fazla ihtiyacı olan makro elementler hemen her yıl mikro elementler ise ihtiyaca göre verilmelidir. Ayrıca toprağın organik madde miktarına göre de organik gübrelemeye önem verilmelidir ve yanmış hayvan gübresi verilmelidir. Ayvanın kökleri derine gitmediğinden besin maddelerini belli kalınlıktaki topraktan almak zorunluluğundadır. Bu nedenle toprağın bu kısmının besin maddelerince zengin tutulmasına çaba gösterilmelidir. Her üç dört yılda bir dönüme üç dört ton çiftlik gübresi verilmesi çok faydalıdır. Ayrıca azotlu gübrelerle iyi bir destek ister.
Budama: Ayva yetiştiriciliğinde budama olayına fidanın alınması ile başlanır. Budamada daha çok ayvanın doğal büyüme şekline yakın olan Goble (Vazo, Kâse) veya bu şeklin değiştirilmiş varyasyonlarının kullanılmasında (uygulama kolaylığı bakımından) faydalar vardır. Gövde alçaktan taçlandırılır ve ileriki yıllardada uç almalarla tacın daha fazla yükselmesine meydan verilmez. Ancak uç almalarda gereğinden çok kesme yapılmamalıdır. Çünkü meyveler sürgün uçlarında oluşur ve çok uç alınırsa ağaç tamamen meyvesiz kalabilir. Onun için başlangıçta taçlandırma iyi yapılırsa sonraki yıllarda fazla budamaya ihtiyaç kalmaz.
Hasat(Derim): Geyve Ayvası genellikle Eylül ayının ikinci yarısı veya Ekim ayında yapılır. Meyvenin depo ömrünü uzatmak için hasat elle ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Ayrıca ayvada geç yapılan hasatta meyvenin depo ömrünün kısalması üzerine doğrudan etkilidir. Bu nedenle zamanında ve doğru yöntemle hasat önemlidir. Ayva meyvelerinde olgunluk meyve kabuğu yeşil rengin sarıya dönmeye başlaması ve havlı çeşitlerde bu havın kolayca silinmesiyle anlaşılır. Erken toplanan meyveler çoğunlukla susuz, tatsız ve boğucu olur. Ayvalar elyardımıyla toplanır. Meyve dalcıkla birleştiği yerden koparak ayrılır. Toplama sırasında meyvelerin zedelenmemesine özel olarak dikkat edilmelidir. Ayva meyveleri görünüşte sert ve bu nedenle basınçlara karşı dayanıklı hissini verirse de gerçekte böyle değildir. Meyve eti çabuk zedelenir. Zedelenen yerler kararır ve buralardan çürümeye başlar. Bu nedenle gerek toplamada ve gerek bundan sonraki ellemelerde çok dikkatli olmak gerekir. Toplama için meyvelerin üzerinin nemli olmadığı bir zaman seçilir ve genellikle derim bir ağaçta bir defada yapılır. Ayvalar derimden sonra soğuk hava depolarında 4 – 6 ay saklanabilir. En uygun saklama sıcaklığı 1,5 derece, en iyi hava nispi nemi de % 75 – 80 dir. Ayvalar saklama sırasında öteki meyvelerle bir arada tutulmamalıdır. Ağır olan kokuları öteki meyvelere sinerek onların tatlarını bozabilir.
Geyve Ayvası ve Pazarlama İletişimi
Satışın nedenselliği ile marka iletişiminin nedenselliği arasındaki ince çizgiyi görenler pazarlamada birçok sorunu kolay aşarlar. Bundan sonrası ise pazarda derinleşmektir. Söz konusu coğrafi işaretli bir ürün ise sürdürülebilirliğiniz en üst noktaya çıkar. Gıda datüketici davranışlarının en üst düzeye çıktığı günümüzde; geleneği ve stratejik kavram üretme yeteneği olan coğrafi işaretli ürünler pozitif anlamda ayrışmaktadır. Bunun en somut örneklerinden biri olan Geyve Ayvası yerel dinamikleri ile kendine bir alan açmıştır/açmaktadır. Geyve Belediyesinin girişimleriyle oluşan bir yerel kalkınma modeli (Geyve Yöresel Ürünler Üretim Merkezi) olarak Geyva markası gün geçtikçe pazar derinliğini artırmaktadır. Yöresel tüm ürünlere alım garantisi veren Belediye aynı zamanda coğrafi işaretli Geyve Ayvası’nın yanında; Ayva Reçeli, Ayva Suyu, Ayvalı Kahve, Ayva Çayı, Ayva Kurutması, Ayva Tatlısı, Ayva Sirkesi, Ayva Ekşisi, Ayva Marmelatı, Ayvalı Tarhana, Ayva Lokumu, Ayva Kolanyası da üretmektedir.
Kurumsal kimliğini Anadolu kilim motifi Eli Belinde motifiyle oluşturan Geyva bu yönüyle de Türk tasarım kimliğine gönderme yapmaktadır. Görsel ve sözel iletişimde benzeşim/öykünme kültürünün yoğun etkisi altında olan tarım ve gıda markalarımızın aksine kendine bir yol açan Geyva her geçen gün pazarlama iletişimini derinleştirmektedir. Bir İpekyolu durağı olan Geyve bu çabalarının yarında deneyim kültürü etkinlikleri ve yakın yerler sosyolojini de kullanarak Sakarya’nın kutup yıldızı olmaya adaydır. Yeter ki kervan kıran sarı yıldızların o büyülü yalancı coşkusuna kapılmasın.
Kemal ÇİFÇİ Reklam ve Marka Danışmanı Coğrafi İşaretler Derneği Genel Sekreteri 25 Kasım 2022 - Akpınar – Ankara
Kaynakça:
Beni Takip Edin