Kervan gözcüleri sabahı zor ettiler. Üç gündür peşlerinden olan eşkıyadan kurtulmak için kervan neredeyse hiç durmadan yol almıştı. Karatay kervansarayından çıktıktan sonra takip başlamış kendilerini Uzunyayla’nın Adige köylerine atana kadar bu amansız takip sürmüştü. Pınarbaşı’nı geçip Yazyurdu’na gelmişlerdi. Gürün’e artık bir günbatımı mesafe kalmıştı. Gün ışımaya başladığında köylüler konakladıkları çayırlığa hoş geldinize gelirken; bir tahta külek içinde Gürün Dut Pekmezi’de getirmişler. Sağ olsunlar. Kervancı başı gelenlere hediye olarak onlara Bursa işi ipekli verirken vakti yerinde olanlarsa birkaç parça ipekli aldılar. Sabah azığının yanında birer tas pekmez içen kervan canlanmış, yola dizilmenin vakti gelmişti. Akşam vakti Gürün Han’a varan kervancıların ilk işi pekmezcileri bulup dört deve yükü pekmez almak oldu. Akıllarında bunu Şam pazarına yetiştirdiklerinde kazanacakları akçe vardı uykularına dalarken. Geçmiş zamanda olan böyle olurdu.
Gürün tüm tarihi boyunca kadim Anadolu halklarının yerleşimine ev sahipliği yapan Sivas’ın bir ilçesidir. İlçe tarihinde dikkat çeken en önemli olgulardan biri de Hitit yerleşim yeri olmasıdır. Gerek ilçe merkezi gerekse köylerinde bu izi rahatlıkla sürmek mümkündür. Dünyanın ilk apartmanı sayılan Gürün mağara evleri bunun en somut örneğidir. Bir çanak içinde yerleşen Gürün içinde akan Tohma çayının etrafına kurulmuştur. Tarihi boyunca bir meyve üretim merkezi olan Gürün; elması, kaysısı, dutu ve dut pekmezi ile Anadolu tarihine damgasını vuran ender ilçelerimizden biridir. Bir kervanyolu şehri olan Gürün bu özelliği ile farklı kültürel kimliklerden etkilenmiş; bu etkileşim mutfak kültürüne, üretim biçimine, mimarisine ve etnolojine de işlemiştir. Özellikle Asur koloni çağında Kayseri – Kültepe Karum’undan yola çıkan kervanlar Gürün’den özellikle bal, elma, dut, dut pekmezi alarak Antep, Karkamış üstünden Şam, Halep, Bağdat’ta götürürlermiş. Bu tarihi ticaret yolunu halen orta kuşak Gürünlü İsmet Moroğlu’ndan bir anı dinlemek ilginç oldu. Babalarının, dedelerinin Şam’a üç bin koyunu satmaya götürmeleri ilçe ticaretinin ne kadar canlı ve köklü olduğunun bir göstergesi olsa gerek.
Dut, çok sayıda farklı türe sahip olmasıyla farklı iklim ve toprak şartlarına yüksek adaptasyon kabiliyeti gösterir. Zengin genetik çeşitliliğe sahip olan dut bitkisi, dünyada çok geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Dünyada meyvesinden yararlanılmak üzere yetiştirilen dut genotipleri Morus alba L. (Beyaz dut), Morus nigra L. (Karadut) ve Morus rubra L. (Kırmızı-Mor dut) türleri içerisinde yer almaktadır. Çok sayıda meyve türünün anavatanı ve doğal yayılma alanı olan Anadolu’da dut kültürünün 400 yıldan fazla bir geçmişe sahip olduğu ve ülkemizde yetiştirilen dutların % 95’inin Morus alba L., % 3’ünün Morus rubra L. ve % 2’sinin Morus nigra L. türüne ait olduğu bilinmektedir.
Gürün Dut Pekmezi’nin en temel özelliği ise bulunduğu coğrafyanın tüm özelliklerini taşımasıdır. Morus Alba cinsi beyaz dut ağacının 1200-1400 rakımlı Gürün’de yetişen Gürün dutundan yapılmasıdır. Tüm aromatik yapısını Gürün eko-sisteminden alan bu dut diğer Anadolu dutlarından pozitif olarak ayrışmaktadır. Şireli yapısı ve tadıyla Gürün dutundan tamamen geleneksel yöntemlerle üretilen dut pekmezi tam bir enerji deposudur. Özellikle mide hastalıklarına, ülsere ve kansızlığa iyi gelir. Astım ve bronşit hastalıklarında, soğuğa karşı vücut direncini artıran Gürün Dut Pekmezi; bebek ve çocuklar içinde zihinsel ve bedensel gelişimine ciddi katkı sağlar.
Gürün Dut Pekmezi’nin Coğrafi İşaretli Ürün Yolculuğu
Coğrafi sınırları Gürün ilçe sınırları olan 906 nolu bu coğrafi işaretimiz Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Gürün Kaymakamlığı’nın başvurusuyla 30 Eylül 2021 yılında menşe olarak tescil edilmiştir.
Bir Coğrafi İşaretli Ürün Olarak Gürün Dut Pekmezi
Gürün Dut Pekmezi; Gürün ilçesinde 1200-1400 m rakımda yetişen ve haziran ayı başından ağustos ayı sonuna kadar toplanan dut meyvesinden üretilir. Gürün Dut Pekmezi; Morus Alba cinsi beyaz dutların, haşlanarak veya haşlanmadan kullanılması suretiyle iki şekilde üretilebilir. Katkı maddesi kullanılmaz.
Gürün Dut Pekmezi koyu kahverenginde ve homojen yapıda olup yabancı koku içermez. Acı veya ekşi tada sahip değildir. 1200-1400 metrede yetişen dut ağaçlarında yüksek rakımdan dolayı çiçeklenme ve meyve olgunluk dönemi 20 güne çıkar. Bu sürede dut meyvesinde şeker oranı artarak meyve kalitesi yükselir. Ayrıca gece ve gündüz sıcaklık farkının fazla olması sayesinde meyve oluşumu uzun sürer ve dutun şeker oranının artmasını sağlar. Gürün Dut Pekmezinin kül miktarı en çok %2,5’tir. HMF değeri en çok 100mg/l, toplam şeker oranı en çok %66 ve kuru madde miktarı ise en az %72’dir.
Gürün Dut Pekmezi’nin Üretim Metodu
Gürün Dut Pekmezi, Gürün ilçesinde 1200 ilâ 1400 m rakımda yetişen dut ağaçlarından haziran ayı başından ağustos ayı sonuna kadar toplanan dut meyvesinden üretilir. Üretiminde hiçbir katkı maddesi kullanılmaz. Gürün Dut Pekmezi 2 şekilde üretilebilir.
Birinci üretim şekli: Dut ağacının altına sergi bezleri serilir ve dallar ırgalanarak dut silkelenir. Sergi bezlerine dökülen dutlar, bekletilmeden pamuk iplikten yapılmış sıkma torbası içine doldurularak mengenelerde sıkılır ve şiresi (şırası) bir kapta toplanır. Elde edilen şire, bakır kazanda ve orta ateşte kaynatılmaya başlanır. Yüzeyde oluşan kefler (köpükler) alınır. Şire kaynayınca ateşin üzerinden alınır ve bir gece kazanda dinlendirilir. Ertesi gün tepsilere, ince bir tabaka halinde koyulup iki gün güneş altında bekletilir. Üçüncü gün süzülerek gıda ile temasa uygun tenekelere, küpeciklere (küçük kap) doldurulur.
İkinci üretim şekli: Dut ağacının altına sergi bezleri serilir ve dallar ırgalanarak dut silkelenir. Sergi bezlerine dökülen dutlar, bekletilmeden, dut ağırlığının ¼’ü oranında su olan kazanda orta ateşte kaynatılmaya başlanır. Yüzeyde oluşan kefler alınır. Haşlanan dutlar kazandan alınarak süzme torbasına doldurulur. Süzme torbası mengenede sıkılır. Elde edilen şıra bir kapta toplanıp bir gece dinlendirilir. Ertesi gün tepsilere, ince bir tabaka halinde koyulup iki gün güneş altında bekletilir. Üçüncü gün süzülerek gıda ile temasa uygun tenekelere, küpeciklere doldurulur.
Gürün Dut Pekmezi ve Pazarlama İletişimi
Bulunduğu eşsiz konumuyla Gürün, Kayseri- Malatya hattı üstünde olan ilçeden günlük olarak yaklaşık 5 bin araç geçişiyle Türkiye’nin gelişmeye açık en şanlı ilçelerinden birisidir. Olağanüstü Gölpınar’a sahip olan Gürün doğal güzellikleriyle de dikkat çekmektedir. Her türlü doğa sporlarına ev sahipliği yapacak olan Şuhul kanyonu ile alternatif turizmin de çekim noktasıdır. Yeterli konaklama imkanlarına sahip Gürün geniş mutfak kültürü ile tam bir yakın yerler sosyolojisinin odağındadır. Ayrıca dünyada Amerikan uzay ajansı (NASA) belirlenen dünyanın en iyi gözlem noktaları arasında bulunan Bozhüyük köyü - Tersakan Ziyaret Tepesi astro-fotoğrafçıların yeni gözdesi oldu. Tüm bunların yanında zengin bir meyvecilik geleneği olan Gürün; yaptığı/yapacağı yeniden konumlandırma ile tarım ve turizm olanaklarını geliştirebileceği açıktır. Tarımsal ve hayvansal üretimiyle ülkemiz ekonomisine ciddi katkı sağlayan Gürün mevcut potansiyeli ile yapılan/yapılacak olan kültür ve gastronomi festivalleri ile dikkat çekmeye devam edecektir.
Kemal ÇİFÇİ Reklam ve Marka Danışmanı Coğrafi İşaretler Derneği Genel Sekreteri 10 Nisan 20024 Dikmen -Ankara
Kaynakça:
Beni Takip Edin