Markanın üründen daha fazla bir şey olduğuna dair geçen günlerde dünyada çok konuşulan bir olay gerçekleşti. Paris merkezli çağdaş sanat galerisi Perroti tarafından Art Basel Miami’de İtalyan sanatçı Cattelan'ın 'Komedyen' adlı eserinin değeri 120 bin dolardı. Buraya kadar doğal olan enstelasyonda tartışma yaratan şey ise eserin duvara manavdan alınmış muzun bantla yapıştırılmasından kaynaklandı. Sanatsal imgelem açısından duvar, muz ve banttan oluşan sanat eserini Billy Cox adlı milyarderin alıp yemesi de sanat eserinin tamamlanmasının bir parçası olmasıdır bence. Bu olayın başlaması, gelişmesi ve bitmesi de günlerce tartışıldı dünyada. Yapanlar açısından başarılı bir pazarlama iletişimi stratejisi olan bu eylem hedefinin çok üstünde bir başarı elde etmiştir. Sanatın kuşatıcı etkisini bir meyve üstünden yapmak ve sonuç alırken elma yerine muzun kullanılması başka türden bir yoruma neden olmaktadır yazının konusu açısından. Elma gibi arkaik ve metaforik bir meyve olan elmanın yerine muzun kullanılması tartışılmaya değer bir alandır. Muzun bu kadar efektif bir etki yaratmasının altında son iki yüz yıllık arkaik bir meyve olmasından kaynaklanmaktadır. Muzun tarihi aynı zamanda sermaye birikiminin ve kapitalizmin de tarihidir.
Pazarlama iletişiminde jenerik markalar tüm reklam ve pazarlama iletişimi ile ilintili herkesin bildiği ve çok sevdiği bir kavramdır. Tüm akademik çalışmalar ve söylemler onların üstünden verilir. Tüm sunumların ve brief’lerin vazgeçilmez örnekleri olan jenerik markalar aslında çağımızın roma imparatorluğudur. Doğu ve batıya ayrılmaması için nasıl büyük çabalar harcandıysa döneminde; bu çağda da aynı yönelimi görmek mümkündür. Tıpkı şimdi batı romanın (iphone) doğu romaya (huwaie) karşı huruç harekatlarına girmesi çağlar arasında benzerlikler markalar üstünden yürümektedir. Çikita (Chiquita) muz dünyada bir çok ülkede muzun jenerik markasıdır. İnsanlar uzun bir dönem muz ile Çikita markasını özdeşleştirmişlerdir.120 yıllık bir geleneğe sahip bu marka halen birçok ülkede pazar lideri ve tarihi de bir o kadar ilginçtir. Şöyle ki; 1899 yılında ise bir devlet kuruluyor gizlice adı Cikita (United Fruit Company ( UFCO ); nerdeyse kurulduğu günden beri Latin Amerika’nın kaderini belirliyor. Honduras, Nikaragua, Ekvator, Guetemala, Küba, Kolombiya gibi tropikal topraklarda yetişen muz dünyada pirinç, buğday sütten sonra en fazla tüketilen gıda ürünüdür. Bunu yapılan reklam ve pazarlama faaliyetlerine bağlayabiliriz. Muzun bu kadar sevilmesinin altında tabiki egzotik bir meyve olmasının yanında potasyum deposu olması da yatar. Muz gittiği coğrafyayı şekillendiren bir meyve; su içinde bir ay bekletilen gövdelerinden çok amaçlı halatlar, hasır, şapka, hediyelik eşyalar ve oto döşemelerinde kullanılıyor. Muz bitkisinin afrodizyak etkisinin yanında salkımının suyu güçlü bir kan kesicidir. Bu özellikleri yüzyıllardır bulunduğu ülkelerde kullanılmaktadır.
Dünya Muz Üretimi ve İhracatı
Verilere baktığımızda dünyada muz üretimi 2018 yılı itibarıyla rekor kırmıştır. 19.2 milyon tonluk üretimle 2017 göre %4.4 milyon artan muz üretimi Karayipler’deki olumsuz hava koşullarına rağmen bu artışın temelinde üretim teknolojilerindeki değişiklik ve verimlilik yatmaktadır. Dünya muz üretiminde 15.1 milyon tonla Latin Amerika ülkeleri ve Karayipler açık ara öndedirler. Sonra Afrika ve Asya ülkeleri gelmektedir.
Dünya Muz İhraç Eden Ülkeler ve Üretimleri
2012-2016 arası
2017 (Bin Ton)
2018
Latin Amerika ve Karayipler
13 617.5
15 479.0
15 125.4
Merkez ve Güney Amerika
13 263.8
15 343.4
14 985.7
Belize
95,0
74,7
74,0
Bolivya
111,9
104,2
108,4
Brazilya
83,4
40,9
61,4
Kolombiya
1,668,4
1884,8
1709,6
Kosta Rika
2,103,6
2,648,8
2,176,0
Ekvator
5,587,5
6,415,2
6,646,2
Guetemala
1,941,9
2,366,3
2,319,0
Honduras
693,0
648,5
609,6
Meksika
381,0
561,3
564,1
Nikaragua
66,6
117,0
136,5
Panama
278,3
208,7
Peru
159,7
202,9
229,3
Surinam
73,1
69,9
71,0
Karayipler
353,7
135,6
139,7
Asia
2,755,1
1,905,5
3,216,2
Afrika
664,7
1016,9
864,3
DÜNYA
17,037,2
18,401,5
19,205,8
Tablo: (FAO)
Dünyada Muz İthalatı Yapan Ülkeler
Dünya muz ihalatı 2018 rakamlarıyla toplam 18.3 milyon tondur. Bunun %33’ü Avrupa ülkelerine, %26’sı A.B.D., %9’u Rusya Federasyonu’na %6’sı Çin’e %5’i Japonya’ya geriye kalanı ise diğer ülkelere yapılmaktadır. Gelişen güvenli ve sağlıklı gıda talebiyle birlikte gelişen ülkelerden Polonya, Slovakya ve Estonya’nın talebiyle AB’lindeki talep artışını desteklemiştir. Türkiye ise 2018 yılında 174.2 bin ton muz ithalatı yapmıştır. Burada dikkat çekici nokta ise öncelikle yerli muz üretimimizin artırılması ve dışa bağlılıktan kurtulmaktır. Bu dengenin uzun vadeli olduğu düşünülse de ise yakın pazarlara yüksek aromatik değerleriyle Anamur muzu yeniden konumlandırılarak katma değeri yüksek bir ürüne dönüştürülmelidir.
2018 (Bin Ton)
Gelişmekte Olan Ülkeler
3,359,1
3,378,4
3,399,1
694,0
833,3
813,9
ASYA
2,509,5
2,379,8
2,411,7
Çİn
919,1
1,155,1
1,170,9
İran
282,7
1,0
N/A
G. Kore
437,4
454,9
Suudi Arabistan
206,0
210,6
216,9
Turkiye
219,1
207,6
174,2
AFRİKA
355,6
165,2
173,5
Gelişmiş Ülkeler
13,074,6
14,582,7
14,866,3
AB (28 Ülke)
5,005,4
5,810,2
6,042,6
Rusya federasyonu
1,286,2
1,544,1
1,559,8
Kanada
548,5
578,6
566,7
A.B.D
4,544,6
4,814,7
4,784,4
Japonya
985,1
985,6
1,001,3
Dünya Toplam
16,663,7
17,961,1
18265,6
Muzun Sağlık Açısından Faydaları
Dünya sahnesine çıktıktan sonra muzun bu kadar sevilmesinin ve kıtalararası yolculuk yapmasının altında onun insan sağlığına önemli katkısı yatar. İnsan sağlığı için hayati olan kan basıncının korunması için önemli bir mineral olan potasyum kaynağı olması onu diğer meyvelerden ayrıştırmıştır. Ayrıca Muz;
• Yüksek tansiyonu düşür, • Kalp ve Damar tıkanıklığını bağlı hastalıkları önler, • Kalp krizi ve felç geçirme risklerini önemli oranda azaltır, • Muz, doğal bir aminoasit olan ve vücut tarafından depresyon tedavisinde önemli bir rolü bulunan serotonine dönüştürülen “tryptophan” içerir, • Yüksek ateş ve ishal gibi ani kilo kaybına neden olan durumlarda besin değeri bakımından zengin olan muz yemek, ihtiyacınız olan vitamin ve mineralleri daha kolay almanızı sağlar, • Efor gerektiren bir egzersizler öncesinde 2 adet muz yemek hem kan şekerini dengeler hem de egzersiz sırasında ihtiyaç duyacağınız enerjiyi verir, • B6 vitamini bakımından zengin olan muz vücudun aşırı su tutmasını önler, zayıflamaya yardımcı olur, sinir sistemini destekle, ayrıca beyaz kan hücresi üretimini arttırır, • Muz, sindirime yardımcı olan ve vücutta bulunan toksinlerin vücuttan atılmasını sağlayan “pektin” içerir, • Besin lifi bakımından zengin olan muz bağırsak hareketi sağlayarak kabızlığın geçmesine yardımcı olur, • Mide asidini dengeleyen muz aşırı asit üretimi nedeniyle yaşanan reflü ağrılarına iyi gelir, • Sıcak günlerde muzun tüketilmesi ile vücut sıcaklığını düşürebilirsiniz, • “Internal Journal of Cancer”da yayınlanan bir araştırmaya göre, antioksidan bakımından zengin meyve ve sebzelerin düzenli olarak tüketilmesi böbrek kanseri azaltıyor.
Muz konusunda genel ve hatalı olan bir nokta ise muzun kararmaya başlamasıyla tüketilmeyip çöpe atılmasıdır. Bu son derece yanlış bir tüketim alışkanlığıdır. Muz olgunlaştıkça içinde bulunan TNF (Tumor Necrosis Factor) yani vücuttaki anormal hücrelerle mücadele eden bir kanser karşıtı madde artmaktadır. Bilimsel çalışma, olgunlaşmış muzdaki TNF’nin gerçekten de tümör büyümesini engellediğini ve hücre ölümü veya başka bir deyişle apoptosis aracılığıyla tümör hücrelerinin yayılmasını önlediğini ortaya koymuştur. Tabi ki günde fazla muz tüketimi de ishal, mide bulantısı, halsizlik gibi sonuçlar ortaya çıkarabilir.
Anamur’un Değişen Kaderi ve Anamur Muzu
Tarihi M.Ö. 4 yüzyıla temellenen Anamur tüm tarihi boyunca önemli bir liman kenti, doğu akdenize açılan stratejik bir üs olmuştur. Latince ismi Anemurium olan kent ‘rüzgarlı burun’ anlamına gelir. Kilikya bölgesi içinde yer alan Anamur kadim Anadolu tarihi boyunca; Luviler, Arzavalar, Klikyalılar, Kueler, Kızvatnalılar, Selefkozlar, Romalılar, Bizanslılar, Arap egemenlikleri yaşamıştır. Türklerin Anadolu’ya gelmesi ile birlikte Oğuzların, Selçukluların ve Osmanlıların hâkimiyetine geçmiştir. Tüm bu uygarlıkların izlerini taşıyan Anamur kültürel derinliğini günümüze kadar taşımıştır. Anemurium Antik Kenti, Mamure Kalesi, Anamur Müzesi, Titiopolis Antik Kenti, Akcami, Tol Kervansarayı, Tarihi Anamur Evleri ile bir açık hava müzesidir. Anamur Çayı, Çukurpınar Düdeni, Köşekbükü Mağarası gibi doğal güzellikleri ile de keşfedilmeyi bekleyen bir hazinedir Anamur. Geçmişinden kaynaklanan özgüveni ve duruşu ile Anamur başkalarına gitmeyen tavrı ile her dönem kendine bir çıkış yolu bulan bir kenttir. Bunu bugün muz ve diğer tarım ürünleri üstünden yarattığı ekonomisinde görmek mümkündür. Anamur’un muzla tanışması ise bir tesadüfün sonucudur.
Mısır Osmanlı vilayeti iken, Anamur’un zengin tüccarlarından Şalbaş Mehmet Efendi,1860 yıllarında Kalyonu ile bir MISIR seferinden dönerken bir kök muz getirir ve bahçesinin bir köşesine diker. Bu muz fidanı, bildiğiniz gibi Anamur'un mikro kliması ve kuzey rüzgarlarına kapalı oluşu, sıcak ve nem vb sebeplerle hızla çoğalır. Salbaş’lardan Baki Efendi ailenin muz fidanı satarak ünlenmesinden dolayı 1934 yılında aileye Fidan soyadını alıyor ve 1958 yılında vefat ediyor. Aile bu geleneğini Anamur'un Ortaköy'ü Sultan Alaeddin mahallesinde halen devam ettirmektedirler.
Bugün Anamur’da kayıtlı 28 bin dönüm serada ve 1000 dönüm açık alanda 12 bin üretici yıllık 200 bin ile 250 bin ton arasında Coğrafi işaretli Anamur muzu üretmektedir. Kırsal kalkınmaya iyi bir örnek olan Anamur muzu 20 bin kişiye direkt istihdam sağlamaktadır. Ülkemizin ihtiyacı olan 700 bin tonun önemli bir kısmını sağlayan Anamur muzu sağlamaktadır. Toros dağlarının sağladığı mikro klima ile kendine has lezzeti ve yüksek aromatik yapısıyla Anamur muzu gelişen tarım teknikleri ülke ekonomisine ciddi katkılar sağlayacak coğrafi işaretlerimizdendir.
Bir Coğrafi İşaretli Ürün Olarak Anamur Muzu
Anamur muzu coğrafi işaretli ürün yolculuğuna 02 Haziran 2002 yılında başlıyor ve 09 Temmuz 2003 yılında 56 numaralı coğrafi işaretimiz olarak ulusal düzeyde tescil ediliyor. Tescil sahibi Anamur Muz Üreticileri Birliği olan Anamur muzunun coğrafi sınırları ise; İçel ili Anamur ve Bozyazı ilçesi ve köyleri, Antalya ili Gazipaşa ve Alanya ilçesi ve köylerdir.
Üretim Tekniği: Muz bitkisi yapı itibariyle kökleri toprak altında yumrulara bağlı ana gövdeden oluşur. Ana gövdenin bağlı olduğu yumrulardan yeni muz fideleri (ortalama 2 ile 5 ad.)'nın türemesi ile oluşup, imar dönemi denilen Şubat, Mart aylarında her anaçta 1 veya 2 adet bırakılarak türetilir. Ayrıca örtü altı yetiştiriciliğinin artmasıyla, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesinde Genetik yönle de fide üretimi yapılmaya başlanmıştır. Üretimi iki aşamalıdır: Açık tarla tarımı ile yetiştirilen muz meyvesi. Bu meyve de toprak yapısı hava sıcaklığı ve nem olayı ile bağlantılı olarak yetiştirilir. Örtü altı yetiştiricilikte, örtü altında yapay sıcaklık ve nem yapılarak açık tarlaya oranla daha kaliteli meyve yetiştirilmektedir. Muz için uygun olan sıcaklık 300C civarında, nem %60 civarında olmalıdır. Kışın +2 ve altında olan sıcaklıklardan etkilenir. Meyve yapısı dal olarak söylenir ve bu dalı tarak denilen salkımlar oluşturur. Bir muzda ticari değerin olması için 9 ila 15 adet tarak olmalı ve ortalama ağırlık gerekli koşulların uygun olması durumunda 20 ile 60 kg arasında değişir. Muzun meyvesi örtü altında yaklaşık 3,5 - 4 ay arasında hasat edilir. Hasat dönemi Ekim ve Mart sonu arası yoğunluk kazanır.
Meyve Renkleri: Olgunlaşma öncesi kabuk yeşil renkte olup olgunlaştıkça sarı rengi alır. Sulama sistemi: Salma sulama, Damlama usulü ve yağmurlama sistemleridir. Gübreleme: Organik maddeyi çok seven bir meyvedir. Bu yüzden özellikle onarım döneminde Hayvan gübresi, Azot, Fosfor ve Potasyum içeren yapay gübreler kullanılır. Muz meyvesinin dekarda topraktan kaldırdığı besinler şunlardır: Azot 450 kg. Fosfor 60 kg, Potasyum 1500 kg, Kalsiyum 215 kg, Magnezyum 140 kg, Mangan 12 kg, Demir 5 kg, Çinko 1,5 kg, Bor 1,25 kg, Bakır 0,5 kg. dır. Döllenme: Kendi kendini dölleyen bir bitkidir. Meyve Şekli: Taraklarda bulunan meyveler 5 köşeli olarak oluşup 10 ila 35 arasında dizili şekilde oluşur ve 9 ila 16 arasında taraklar dalı oluşturur. Gelişim örtü altında 3/3,5 ay açık tarlada 4/4,5 ayda yetişir. Meyve dışında ince ve saydam bir yapıya sahip koruyucu özelliği olan kutikula tabakası bulunur. Meyvede bulunan bileşimler: Su 70-76 gr, Toplam Karbonhidrat 20-25 gr, Redükte Şekerler 4-1 1 gr, Redükte Olmayan Şekerler 6-16 gr, Nişasta 3-7 gr, Malik Asit 2,74 gr, Pektin 0,7–1,1 gr, Protein 0.5–1.5 gr, Yağ 0,2–0,5 gr, Kül 0,7-0,8gr. dır. K, Mg, Na ve P'ce zengindir. A, B1, B2, B6, Bc, M, C vitaminleri içerir.
Anamur Muzu ve Pazarlama İletişimi
Anamur muzu çesidi ve doğası gereği raf ömrünün kısa olması onun hızlı bir pazarlama sorunuyla karşı karşıya getirmektedir. Bunun aşılması için yapılan bilimsel çalışmaların yanında daha efektif olan ise ilgi ve talebin sürekli canlı tutulmasıdır. Bu noktada çözüm olarak pazarlama iletişimi araçları devreye girmektedir. Dünya’da bu tür ürünler için geliştirilen yöntemlerin başında hasat etkinliklerinin doğru yönetilmesinden geçmektedir. Üretim, kalite ve örgütlenme sorunlarının çözmüş bir Anamur muzunun doğru stratejik kavramlarla tüketiciye sunulması en temel öncelik olmalıdır. Marka kimliği ve coğrafi işaretli ürün algısı ile pazarlama iletişimi araçlarının etkinlik yönetimi ile aşılacak bu sorunsal Anamur muzunun önündeki en temel problemdir. Yapıla gelen Muz festivalinin yanında bahçe ve hasat etkinlikleri vs. ile desteklenecek markalaşma süreci bölgenin de yaşadığı birçok soruna çözüm olacaktır. Anamur muz lifinden yapılacak olan yanmaz ve ıslanmaz kağıt ise inovatif ürünler üstüne daha çok çalışmalıyız. Anamur muzundan yapılan ürünler olan muz kolonyası, muz cipsi, muz reçeli, muz lokumu, muz cezeryesi, muz baklavası ve hediyelik eşyalarıyla bir endüstriye dönüşmesi için yapılan çalışmaların daha ‘görünür’ olması için bir Anamur Muzu eko-sisteminin yaratılması ve yönetilmesi bir zorunluluk olarak önümüzde durmaktadır.
Kemal ÇİFÇİ Marka Danışmanı Coğrafi İşaretler Derneği Genel Sekreteri
18 Aralık 2019- Öveçler-Ankara
Kaynaklar
1-https://indigodergisi.com/2016/05/kararan-muz-vucudumuza-neler-yapiyor/ 2- http://www.muz.gen.tr
3- http://www.muzbir.org/ 4-Anamur Muzu Tescil Belgesi 5- Hasan Çatkaya / Anamur Muz Üreticileri Birliği Başkanı
Beni Takip Edin